Stal – materiał wyjątkowy

Stal, będąca odpowiednio obrobionym stopem żelaza i węgla z niewielką domieszką innych pierwiastków (chrom, wolfram, nikiel, miedź, molibden), to najpowszechniej stosowany materiał konstrukcyjny – ale nie tylko. Stalowe elementy znajdziemy praktycznie wszędzie wokół nas: ze stali wykonana jest zarówno łyżka, jak i pręty zbrojeniowe, wykorzystywane do wznoszenia imponujących budynków – takich jak chociażby mierzący 828 metrów Burj Khalifa, zlokalizowany w Dubaju najwyższy budynek świata.

Burj Khalifa jest tak wysoki, że cztery warszawskie Pałace Kultury i Nauki ustawione jeden na drugim niewiele by go przewyższały! A co ciekawe, stal odgrywa bardzo ważną rolę w jego konstrukcji – podczas budowy użyto 31 tysięcy ton stali, a wszystkie kondygnacje powyżej 154. piętra (łącznie kondygnacji budynek liczy sobie 206, w tym 160 pięter użytkowych) zbudowane są w oparciu o lekką konstrukcję stalową zamiast standardowego żelbetowego szkieletu, co umożliwiłoby szybkie dobudowanie kolejnych pięter by prześcignąć ewentualną konkurencję do tytułu najwyższego budynku świata.

Ale o stali można powiedzieć wiele więcej niż tylko to, że pełni ważną rolę w konstrukcji najwyższego na świecie wieżowca. Jeśli chcecie poznać zaskakujące, fascynujące, intrygujące, zadziwiające lub po prostu przydatne fakty na temat stali, zapraszamy Was na pokład!

Stalowa asteroida Psyche warta nawet 10 000 000 000 000 000 000 dolarów

Nie, to ponownie nie jest pomyłka. Odkryta w 1852 roku asteroida 16 Psyche, leżąca w pasie planetoid pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza, składa się niemal w całości z metali – badacze NASA twierdzą, że jest to głównie żelazo i nikiel. I właśnie przez to jej wartość szacuje się na… 10 trylionów dolarów.

To mniej więcej 70 tysięcy razy tyle, ile wynosił światowy produkt brutto w 2019 roku, czyli niewyobrażalnie dużo nie tylko dla budżetu przeciętnego człowieka, ale nawet dla budżetu całego państwa. Być może nawet dla budżetu całego kontynentu. Ale mimo to, biorąc pod uwagę fakt, że pierwsza załogowa misja na Psyche ma dotrzeć już za kilka lat, niewykluczone, że za jakiś czas rozpoczną się badania nad opracowaniem metody wydobycia żelaza z asteroidy i transportowania go na Ziemię.

Co jeszcze ciekawego można powiedzieć o 16 Psyche?

To, że prawdopodobnie… rdzewieje. Planetolog dr Tracy Becker z Southwest Research Institute w Teksasie, badając powierzchnię asteroidy w ultrafiolecie, dostrzegła w jej widmie obecność tlenków żelaza. To sugeruje, że – pod wpływem cząstek słonecznego wiatru, wchodzącego w reakcję z żelazem – na powierzchni 16 Psyche zachodzi proces utleniania żelaza. Czyli że asteroida po prostu pokrywa się rdzą – co jednak w żadnym wypadku nie mniejsza jej szacowanej wartości.

Niezwykła stal damasceńska

Choć jako gatunek zdobywamy nową wiedzę w zawrotnym tempie, stale rozwijając nasze umiejętności, to są technologie, które znane były ludzkości kiedyś, a dziś nie potrafimy ich odtworzyć. Jedną z takich zapomnianych umiejętności jest technologia wytwarzania stali damasceńskiej, znanej też pod nazwą „bułat” – niesamowicie ostrej, twardej i elastycznej, o charakterystycznej powierzchni, na której jasne i ciemne pasma domeny węgliku żelaza układają się w fantazyjne wzory.

Wiedza na temat wytwarzania tego fascynującego gatunku stali (nazwa pochodzi od miasta Damaszek, w którym handlowano stalą damasceńską – choć wytwarzano ją w Indiach) zaginęła po XVII wieku i choć badacze nieustannie próbują ją odtworzyć, to na razie ich starania kończą się fiaskiem. Wiemy, że była wytapiana a nie skuwana, a na jej temat krąży wiele legend, łącząc ją nawet z japońskimi mieczami (które faktycznie powstawały z dziesiątek tysięcy warstwowej stali skuwanej). Tak zwana „stal damasceńska”, produkowana obecnie, to zaledwie namiastka oryginalnych wyrobów, które po dziś dzień zachwycają nie tylko oryginalnym wyglądem, ale też niezrównanymi właściwościami fizycznymi i mechanicznymi.

I tą informacją kończymy dzisiejszą podróż przez fascynujące informacje dotyczące stali. To jednak jeszcze nie wszystko, co o niej wiemy – już wkrótce zapraszamy na drugą część ciekawostek!